Holizm (*)
Holizm (ὅλος Holos, tüm, bütün, toplam anlamına gelen bir Yunanca kelime), doğal sistemler (fiziksel, kimyasal, biyolojik, zihinsel, dil, sosyal, ekonomik, vb) ve özelliklerinin, parça derlemleri gibi değil, yapısal
bir bütün olarak görülmesi gerektiği düşünüşüdür. Bu, genellikle sistemlerin
bir şekilde bütünsel olduğu ve bütünün tam olarak anlaşılmasının sadece parçalarına,
bileşenlerine bakılarak başarılamayacağı görüşünü içerir.[1] [2]
İndirgemecilik, genellikle holizm karşıtı
olarak görülür. Bilimde indirgemecilik,
karmaşık bir sistemin onun temel parçalarına indirgenmesi ile açıklanabileceğini
söylüyor. Örneğin, biyoloji süreçleri kimyaya indirgenebilir ve kimya kanunları
fizik tarafından açıklanmıştır.
Sosyal bilim adamı Dr. Nicholas A. Christakis
"Son birkaç yüzyıl boyunca, bilimdeki Kartezyen görüş maddeyi anlamak için
daha küçük parçalara bölmeye çalışıyor. Ve bu bir yere kadar iş görüyor. Ama
onları anlamak için tekrar bir araya getirmek daha zordur ve genellikle bir
bilim adamının gelişiminde ya da bilimin gelişiminde daha sonraları
gelir."[3]
İçindekiler
1 Bilimde
1 Bilimde
1 Genel bilimsel durumu antropoloji olarak
2 Marka olarak
3 Ekolojide
4 Ekonomide
5 Felsefede
2
Uygulamalar
1 Tarım
2 Mimarlık
3 Eğitim reformu
4 Tıp
5 Tarihi
3 Din
1 Yahudilik
1 Tarım
2 Mimarlık
3 Eğitim reformu
4 Tıp
5 Tarihi
3 Din
1 Yahudilik
4 Hegel'in holizmi
Sosyolojide
Sosyolojide
1 Algı psikolojisi içinde
2 Teleolojik psikolojide
3 Teolojik antropoloji olarak
4 Teoloji olarak
5 Nöroloji olarak
5 Ayrıca bakınız
6 Notlar
7 Referanslar
8 Daha fazla okuma
9 Dış bağlantılar
Bilimde
Genel
bilimsel durumu: 20. yüzyılın ikinci yarısında, holizm, düşünce sistemleri ve kaos
ve karmaşıklık bilimleri gibi
türevler şeklinde gelişmelere yol açtı.
Biyoloji, psikoloji veya sosyoloji sistemleri genellikle o kadar
karmaşıktır ki, bunların isleyişi veya görüntüsü "yeni"
veya "doğmakta olan” şeklindedir.
Bu sistemler, sadece elemanların özelliklerinden çıkarsanamaz.[4]
Holizm, sonuçta çoğu kes bir slogan
olarak kullanılmıştır. Bu durum, holizmin
bilimsel yorumunun karşılaştığı dirence katkıda bulunmuştur. Bu yorum, ilke
olarak indirgeyici modellerin, belirli sistem sınıflarındaki sistem
davranışlarının tahmini için verimli
algoritmalar sağlamasını önleyen ontolojik
nedenlerinin olduğunda ısrarcıdır.
Bilimsel
holizm, ne kadar veri mevcut olursa olsun, bir sistemin davranışının mükemmel
olarak tahmin edilemeyeceğini söyler. Doğal sistemler şaşırtıcı derecede beklenmeyen
davranışlar üretebilir ve bunların hesaplamayla indirgenemeyebileceğinden şüphe
edilmektedir; yani bu sistemlerin davranışında meydana gelen tüm olayların tam
bir benzetimi olmadan sistemin durumunu yaklaşık dahi olsa anlamak mümkün olmaz.
Bazı sistem sınıflarının üst düzeydeki davranışlarının kilit özellikleri, elemanlarının
davranışındaki nadir "sürprizler" tarafından, bunlardaki iç bağlantı
ilkesi nedeniyle, uzlaştırılabilir ki, sonuçta bu, kaba zorlama benzetimi
hariç, tahminlerin içini boşaltır. Stephen
Wolfram, basit hücresel otomata gibi
örnekler vermiştir. Bunların davranışları, çoğu zaman basit olmakla birlikte,
nadir durumlarda tahmin edilemez bulunmustur.
Kaos
teorisi (aynı zamanda "karmaşıklık bilimi" olarak da adlandırılır), sistem düşüncesinin
çağdaş bir varisidir. Hem hesaplamalı
ve hem de holistik karmaşık adaptif sistemleri anlamadaki
ilişkisel yaklaşımlarda ve özellikle ikincisinde, bunun yöntemleri, indirgeyici
yöntemlerin kutup tersi olarak görülebilir. Genel karmaşıklık teorileri ileri sürülmüş ve çok sayıda
karmaşıklik enstitüsü ve bölümleri dünyanin cesitli yerlerinde ortaya çıkmıştır.
Santa Fe Enstitüsü belki de bunların
en ünlüsüdür.
Antropolojide
Antropolojinin
özünde holistik olup olmadığı konusunda devam eden bir tartışma vardır. Bu kavramı destekleyenler iki anlamda antropolojiyi bütünsel gürür. Birincisi, antropoloji tüm zamanlarla,
yerlerle ve genelinde tüm insanlarla ilgilidir. Ve insanlığın (psikolojik, kültürel, ekonomik, sosyo-politik, biyo-fiziksel, evrimsel,
vb) tüm boyutları ile ilgilenir. Ayrıca, bu yaklaşımı izleyen bir çok akademik program, "dört alanı
içine alarak", fiziksel antropoloji, arkeoloji, dilbilim ile kültürel ve
sosyal antropolojiyi kapsar. [6]
Bazı önde gelen antropologlar bu görüşe katılmaz ve
antropolojik holizmi, kültürel
antropoloji üzerine uygunsuz bir biçimde bilimsel
pozitivizm dayatılmış olarak 19.
yüzyıl sosyal evrimsel düşüncesinin
bir üretimi olarak görür.[7]
"Holizm"
kelimesi ayrıca, sosyal ve kültürel antropoloji içinde, toplumun bir bütün
olarak analizine işaret ederek toplumun parçalarının bileşenlerine ayrılmasının
reddedilmesi olarak kullanılır.
Bir tanım der ki: "metodolojik bir ideal olarak
holizm şunu ima eder; birinin kendi
kurulu kurumsal sınırlarının (örneğin, siyaset, cinsellik, din, ekonomi
arasındaki gibi) yabancı toplumlarda da mutlaka bulunabileceğine inanması için,
kendine izin vermez." [8]
_______________________________
(*) Holizm konusunda genel bir fikir vermek
üzere internetteki İngilizce Vikipedia,
The Free Encyclopedia’nın https://en.wikipedia.org/wiki/Holism başlığının bazı
bölümlerinin Timur Otaran tarafından
kısaltılarak yapılmış bir çevirisinin tarafımca bazı küçük değişiklikler yapılmış
şeklidir. Referans numaraları ile verilen kaynaklar orijinal sayfaya girilerek
görülebilir (Mustafa Özcan’ın bilgi
notudur).
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder